Mitoloji Sitesi Bir mit
Zeus, Olimpos tanrılarının kralı ve Yunan dinindeki en yüce tanrıydı. Zeus genellikle Baba, gök gürültüsü tanrısı ve ‘bulut-çağıran’ olarak anılır. Havayı kontrol eder, alametler ve uyarılar verir ve genel olarak hem tanrılar hem de insanlık arasındaki düzeni koruyarak Olimpos Dağı’ndaki tahtından adaleti sağlar. Bu yazı da baş tanrı Zeus ve onun hayatını inceleyelim.
Zeus Kimdir
Zeus “Tanrıların ve İnsanların Babası” ve Yunan mitolojisinde en güçlü ve önemli tanrıdır. Roma‘da Jüpiter olarak da bilinir. Zeus göklerin, şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısıdır. Çoğu zaman elinde bir şimşek ile resmedilen Zeus bereket ile de özdeşleşmiştir, yağmur ondan beklenir. Titan Kronos‘un ve eşi Rhea‘nın en küçük çocuğu ve oğludur Zeus. Zeus sonrasında babasıyla da savaşacaktır. Zeus tanrıça Hera‘nın kocasıdır. Zeusun simgesi şimşeğin yanında boğa, kartal ve meşe ağacıdır ve aynı zamanda Zeus tanrıların kralı olduğu için taht ve asa ile de sık sık betimlenir. Ayrıca Zeus kızı Athena‘nın ona hediyesi olan Aegis‘in de taşıyıcısıdır. Zeus’un en eski kült ve bilicilik merkezi Yunanistan‘daki Dodona antik şehirdir. Zeusun habercisi oğlu Hermes‘tir. Zeus’un oğlunun Gigantlar arasındaki karşıtı Kral Porphyrion‘dur.
Zeus’un Doğumu
Zeus’un ebeveynleri olan Kronos ve Rheia evliliğinden şanlı evlatlar meydana geldi: Hestia; Demeter; altın sandallı Hera; yüreği acıma bilmez, yerin altında oturan Hades; toprağı sarsan, uğultulu tanrı Poseidon ve tanrıların ve insanların babası, temkinli Zeus. Zeus’un babası Kronos; Gaia ve Uranos’un ona ne kadar güçlü de olsa evlatlarından birinin onu yeneceğini söylediği için evlatlarını yemeye başladı.
Evlatlarının yenmesinden acı çeken Zeus’un annesi Rheia, son çocuğunun da yenmesini istemediğinden Zeus’un dünyaya geldiği gün Zeus’un gizlice dünyaya gelip babasından intikam alınması için yalvardı Toprak’a ve yıldızlı Gök’e.
Gaia, Rheia’yı Girit’teki Lyktos’a götürdü Zeus’u doğurması için. Bu konuda iki farklı görüş vardır: Sicilyalı Diodoros’a göre Gaia, Zeus’u kimsenin bulamayacağı İda Dağı yakınlarındaki bir mağaraya; Apollodoros ve Hesiodos’a göre ise Zeus yine Girit’te ama Diktos Mağarası’na saklandı. Sonrasında Kronos, Zeus’un doğduğunu anlayınca Gaia; yerden bir taş çıkarıp Rheia’ya verdi. Bu taşı Kronos kendi çocuğu Zeus zannedecekti. Rheia bu taşı kundağa sarıp verdi Kronos’a. Kronos da taşı iki eliyle yakalayıp hiç düşünmeden o uğursuz midesine Zeus diye indirdi.
Gaia, Rheia’yı Girit’teki Lyktos’a götürdü Zeus’u doğurması için. Bu konuda iki farklı görüş vardır: Sicilyalı Diodoros’a göre Gaia, Zeus’u kimsenin bulamayacağı İda Dağı yakınlarındaki bir mağaraya; Apollodoros ve Hesiodos’a göre ise Zeus yine Girit’te ama Diktos Mağarası’na saklandı. Sonrasında Kronos, Zeus’un doğduğunu anlayınca Gaia; yerden bir taş çıkarıp Rheia’ya verdi. Bu taşı Kronos kendi çocuğu Zeus zannedecekti. Rheia bu taşı kundağa sarıp verdi Kronos’a. Kronos da taşı iki eliyle yakalayıp hiç düşünmeden o uğursuz midesine Zeus diye indirdi.
Mağaradayken Zeus’a baksınlar diye Rheia, Zeus’u savaşçı Kureteslerle Melisseus’un kızları nymphelere yani Adrastia’yla İda’ya teslim etti. Nympheler Zeus’u Amalthia’nın sütüyle beslediler. Genel görüşe göre Amalthia bir keçiydi. Kuretesler ise Zeus’u mağarada korudular. Zeus ağladığında Zeus’un sesi Kronos’a duyulmasın diye mızrak ve kalkanlarını birbirine vurup gürültü çıkarırlardı.
Büyük Savaş
Zeus büyüyüp geliştiğinde Okeanos’un kızı Metis’i kendisine yardım etmesi için çağırdı. Metis çocukları kusması için Kronos’a ilaç verdi. Kronos önce Zeus zannederek yuttuğu taşı sonra ise Zeus’un kardeşlerini kustu. Zeus bu taşı kutsal Pytho’da Parnassos eteklerine dikti ve de bu taş anıt olarak kaldı. Zeus Kardeşlerinin yardımıyla Kronos’a ve Titanlara savaş açtı. Bu savaş 10 yıl sürdü. Savaş sırasında Toprak Ana, Zeus’a savaşı sadece Tartaros’a atılanlarla ittifak yaparsa kazanabileceği kehanetini verdi. Bu kehanetin Delphoi’nin en eski kehaneti olduğu düşünülmektedir.
Zeus Tartaros’a atılanların gardiyanı olan canavar Kampe’yi öldürdü. Ardından Zeus Kyklop denilen tek gözlü devler ile Hekatonkheir denilen yüz kollu elli başlı canavarların bağlarını çözdü. Kykloplar Zeus’a gök gürlemesi, şimşek ve yıldırım; Zeus’un kardeşleri olan Hades’e miğfer ve Poseidon’a üç başlı yaba verdi. Zeus tanrılarla sadece kendi yedikleri bal ile içtikleri şarabı yüz kollu devlerle paylaşınca bu durum devlerin yüreğini coşturdu. Bu durumu fark eden Zeus onlara şöyle seslendi : “Dinleyin beni, Gök’le Yer’in yaman oğulları! Yüreğimden geçeni söyleyeceğim size. Titan tanrılar ve biz Kronosoğulları nice zamandır savaşıyoruz durmadan hangimiz kazanacak diye zaferi. Siz bizden yana olun Titanlara karşı,gösterin yenilmez kollarınızın gücünü, dürüstçe dostluk gösterin bize. Siz ki bize borçlusunuz gün ışığını, biz kurtardık sizi korkunç yer altı karanlıklarından, unutmayın.” Zeus’tan bunu duyan Hekatonkheirlerden Kottos Zeus ve tanrılar için Titanlara karşı savaşacaklarını söyledi. Kyklopların verdikleri silahları kuşanan ve Hekatonkheirlerin desteğini alan Zeus önderliğindeki tanrılar Titanları yendi ve onları Tartaros’a mahkum edip Hekatonkheirleri bekçi olarak görevlendirdiler. Savaşı kazanan tanrılar hüküm sürecekleri yerleri belirlemek için kura çektiler. Kuraya göre Zeus’a gökyüzü, Poseidon’a deniz, Hades’e ise yer altı geldi.
Zeus’un Aşk Hayatı
Titanlara karşı olan savaş bitince tanrılar Toprak Ana’nın öğüdüne uyup Zeus’u başlarına geçmesini Olympos’un kralı olmasını istediler. Zeus tanrıların başına geçti ve onların yetki paylarını dağıttı. Tanrıların kralı Zeus, yalnızca göklerin ve yıldırımların değil, aynı zamanda tutkunun ve arayışın da efendisiydi. Zeus’un aşk hayatı, Olimpos’u yeryüzüne bağlayan gizemli bir köprü gibiydi.. Tanrıçalardan ölümlülere uzanan bu ilişkiler, mitolojinin en etkileyici hikâyelerini doğurmuştur. Zeus’un bu hikayelerini inceleyelim.
Metis
Zeus ilk evliliğini bilge tanrıça Metis ile yaptı, tanrılar ve ölümlüler arasında en çok şey bilenle. Metis gebe kaldığında Zeus onu yutarak geleceğini sağlama almak istedi çünkü Toprak Ana Zeus’a Metis’in doğuracağı kız çocuktan sonra göğün egemeni olacak bir erkek çocuk doğuracağını söylemişti. Babası Kronosla aynı sonu paylaşmak istemeyen Zeus önlem almıştı. Doğum vakti geldiğinde Hephaistos baltayla Zeus’un kafasını yardı ve Zeus’un kafasından Athena’yı çıkardı.
Themis
Sonrasında ilahi adalet ve düzen tanrıçası Themisle evlenen Zeus’un bu evlilikten Horalar : yasama tanrıçası Eunomia, adalet tanrıçası Dike, barış tanrıçası Eirene ve Moiralar : Klotho, Lakhesis, Atropos isimli çocuklara sahip oldu Zeus.
Eurynome
Zeus Okeanos’un kızı uyum tanrıçası Eurynome ile de evlendi. Zeus’un bu evliliğinden Üç Güzeller olarak bilinen Kharitler doğdu: Aglaie, Euphrosyne ve Thalia.
Demeter
Tanrıların babası Zeus’un tarla ve bereket tanrıçası Demeter ile de Persephone adlı bir çocuğu oldu. Daha sonra Zeus’un kardeşi yer altı tanrısı Hades bu kızı annesinden kaçırdı. Ve Zeus kızını ona bıraktı.
Mnemosyne
Zeus, insan kılığına girerek Uranüs’ün kızı Mnemosyne ile de beraber oldu. Zeus’un bu ilişkisinden “9 Musalar” veya “İlham Perileri” olarak bilinen 9 kız çocuğu meydana geldi.
Leto
Zeusla ilişkiye giren Leto hamile kalınca Zeus’un karısı Hera’nın bunu öğrenmesiyle Hera tarafından Delos’a kadar kovalandı. Leto burada Zeus’un çocuklarından önce Artemis’i sonrasında Apollon’u doğurdu.
Hera
Hera Zeus’un son eşi oldu. Zeus Hera evliliğinden Hebe, Ares, Eileithyia doğdu. Daha sonra Zeus, Hera’yı aldattı ve Hera, sırf Zeus’a öfkesinden, kimseyle ilişkiye girmeden Hephaistos’u doğurdu. Hephaistos’a ne olduğu konusunda farklı görüşler vardır. Homeros’ a göre Zeus’la Hera kavga edince Zeus onu ayaklarına örs bağlayarak göğe asar, Hephaistos da onu kurtarmaya gelince Zeus tarafından Olimpos’tan aşağı atılır. Diğer bir fikre göre ise Hera Hephaistos sakat doğunca Zeus’a utancından onu Olimpos’tan aşağı atar.
Europa
Zeus, Fenike prensesi Europa’yı görür görmez gönlünü kaptırdı. Beyaz bir boğa kılığına girerek ona yaklaştı; Europa, büyüleyici bu hayvanın sırtına bindi. Zeus, onu Girit’e kaçırdı—ve orada, tanrı ile ölümlünün aşkı, mitlerin en gizemli hikâyelerinden birine dönüştü. Europa’nın adı, bir kıtaya verildi.
Yıldırım Gücü
Zeus’un yıldırım gücü, yalnızca fiziksel bir yıkım aracı değil, aynı zamanda ilahi adaletin sembolüdür. Yunan mitolojisinde Zeus’un yıldırımı, tanrıların gücünü ve iradesini gösterir. Zeus, yıldırımı hem tanrılara hem de insanlara karşı kullanarak adaleti sağlar ve düzeni korur. Zeus için bu güç, onun Olimpos’taki egemenliğini pekiştirir ve tanrılar arasında en yüce olan olarak kalmasını sağlar.
Zeus, Yunan halkı için yıldırım ve fırtına tanrısıdır. Bu doğa olayları Zeus’un varlığını hissettiren doğa olaylarıdır. Zeus’un yıldırım attığı yerler, Zeus’un o yerle ilgili bir mesaj verdiği düşünülerek kutsal kabul edilir. Zeus’un yıldırımları aynı zamanda savaşlarda da önemli bir semboldür. Zeus, savaşların kaderini belirler. Bu yüzden birçok Yunan kahramanı, savaşta zafer kazanmak için Zeus’tan yardım istemiştir.
Kültü
Antik Yunan’da yaygın olarak tapınılırdı ve çok sayıda türbe ve kutsal alana sahipti. Bunların çoğu tepelerde veya dağ zirvelerinde bulunuyordu – geleneksel olarak yağmur getiren tanrıya adakların sunulduğu yerler. Ayrıca küçük ev türbelerinde özel olarak tapınılırdı.
Yunan Mitilojisinde Zeus.
Kartal ve meşe ağacı Zeus’un kutsal sembolleri olup, özellikle kartal ve yıldırım figürleri Zeus’u anmak için Yunan sanatında sıkça kullanılmıştır. Olympia tapınağındaki 12 metrelik Zeus heykeli buna örnektir. Zeus’un bu heykeli Antik Dönemin Yedi Harikasından birisi kabul edilmekteydi.
Sıfatları
Zeus’un birçok sıfatı vardır. Bunlar:
Pantokrator: ”Her Şeye Gücü Yeten, Kainatın Efendisi” anlamına gelir. Bu unvanı Nikia (İznik) konsülü ile İsa’ya verilmiştir.
Zeus Olympios: Zeus’un diğer Olimpos tanrılarının üstün olduğunu vurgular.
Zeus Aegiduchos veya Zeus Aegiochos: Zeus’un Aegis’in taşıyıcısı anlamına gelir.
Zeus Soter: Savaş ve doğal afetleri önlemesi beklenen
Zeus Nephelegereta: Bulutları devşiren. homeros destanlarında Zeus’un adına en çok eklenen kalıp sıfattır;
Zeus Hypsibremetes: Göklerden gürleyen
Zeus Asteropetes: Zeus’un şimşek savurması
Zeus Terpikeraunos: Yıldırım seven
Zeus Erigdoupos: Uzaklarda gürleyen, uzaklardan gürleyen, asıl anlamı, gök gürültüsü uzaktan duyulan, yankılanan.
Zeus Horkios: Zeus’un yeminlerin tutucusu olduğunu belirtir.
Zeus Xenios (Zeus Philoxenon veya Zeus Hospites): Zeus’un misafirperverliğini belirtir.
Zeus Katakhthonios Yeraltının en önemli tanrısı olmasına atfen Hades’e verilen isimlerden birisidir.
Zeus Kouros Girit’in en eski bereket tanrısının adıdır.
Zeus Ksenios Zeus’un adlarından birisi olup, dostluğunun sürekliliğine atfen verilmiştir.
Zeus Lykaeus Kurt tanrı olarak tasarlanan bir Zeus varyantıdır.
Zeus Meilikhios Yılan formunda tasvir edilmiş bir Zeus varyantıdır.
Zeus Polieus Devletin koruyucu tanrısı olarak tasarlanan bir Zeus varyantıdır.
Zeus Pistios Üzerine yeminler edilmesine atfen Zeus’a verilen isimlerden birisidir.
ZEUS DEMAROS Fenike Mitolojisinde -Bibloslu Philo’nun yaratılış söylencesine göre- Ouranos ile Gea’nın oğlu olup El varyantlarından birisi olmalıdır
